Juryverslag Open Oproep Poort van Noord

Dat de locatie tot de verbeelding spreekt blijkt wel uit de diversiteit van de inzendingen. ‘Het is appels met peren vergelijken’, constateerde de jury. Toch waren ze blij verrast met de enorme rijkdom aan ideeën. ‘Het is heel mooi om te zien dat er zoveel mensen tijd en energie hebben gestoken in de Open Oproep om van de Poort van Noord een plek te maken waar je graag heen wilt.’
Hoe ging de jury te werk? Allereerst zijn alle inzendingen gecontroleerd op volledigheid en is gekeken of ze voldoende ingingen op de beoordelingscriteria: Agendering, activering, het ontlokken van gebruik en bijdragen aan de programmering van de plek. Verder stonden drie kernwaarden centraal: identiteit, inclusief & verbindend en landschap & duurzaamheid. De jury beoordeelde alle 39 inzendingen met een score hierop en zo ontstond een beeld van de meest kansrijke plannen.
Ondanks de verschillen zag de jury ook veel overeenkomsten tussen de inzendingen. ‘Er zijn eigenlijk maar vijf soorten inzendingen, die je als een familie bij elkaar kunt zetten’. Zo zijn er ideeën voor activiteiten, zoals zwemmen, kanoën en klimmen, gebruik makend van de betonnen pijlers en funderingen. De fundering van de brugpijlers was voor veel inzenders aanleiding om er met bruggen, drijvende pontons en pontjes een verbinding mee te maken.
Andere inzendingen richten zich op het aankleden van de spoor- en snelwegbrug over de Rotte, met bijvoorbeeld gordijnen, spiegels, led-strips, keramische tegels, spiegelfolie en vinyl stickers. Er waren ook plannen die het water betrekken; Met kunstobjecten in, op of boven het water wil men de plek attentiewaarde geven. Kunst en artistieke installaties blijken sowieso geliefde middelen om de identiteit van de Poort van Noord vorm te geven. Meerdere inzendingen stelden beeldenroutes langs de Rotte voor. Veel inzendingen gaan over de programmering van de plek, met voorstellingen en food trucks. Een aantal ondernemers en verenigingen tenslotte zag met deze oproep de kans schoon om hun eigen activiteiten te ondersteunen.
De meeste inzendingen zijn niet echt plek gebonden, constateert de jury. Ze zouden in principe overal langs de Rotte gerealiseerd kunnen worden. Ze gebruiken wel de omstandigheden, maar gaan niet echt in op de paradox van de plek. De kruising van twee werelden, het geraas van snelweg en spoor over het lieflijke landschap van de Rotte, komt maar in één inzending echt tot zijn recht. Het plan ‘Gitzwart’ stelt een nieuwe brug voor op een reststukje tussen het spoor en de snelweg. ‘Door het bouwen van een achtste brug wordt de identiteit van deze plek voor het eerst schaamteloos blootgesteld aan het publieke oog. Bezoekers begeven zich in een wereld geregeerd door stad en staat, geordend door civiele ingenieurs en verkeersspecialisten, bewoond door auto, trein, vrachtwagen en fietser. Misschien is het dan nauwkeuriger om te stellen dat niet de Rotte, maar de plek hier ondergeschikt is gemaakt aan de vooruitgang, meedogenloos versnipperd tot bermen en taluds’, schrijft Lennart Arpots in zijn toelichting. De jury waardeert het plan, maar twijfelt aan de haalbaarheid binnen budget en regelgeving.
Een aantal ideeën waren zo treffend en eenvoudig te realiseren dat de jury ervan zei ‘sowieso doen’. Eén daarvan is het plan van Serge Mohr om borden te plaatsen langs de A20 met de aanduiding “Rotte”, zoals bij alle snelwegbruggen in Nederland. Vreemd genoeg staan die hier niet. Aan de Rotte stelt hij vervolgens voor om op de betonnen wanden en kolommen van de bruggen een spreuk te plaatsen: ‘Wi heton thuisa aa Rottaa. Wanda siu is donkar endi rotta’. Dat is oud-Nederlands voor: Wij noemen deze rivier Rotta omdat ze donker en troebel is. Met een aanvraag voor borden bij Rijkswaterstaat en een emmer verf – en een goed ontwerp – is dit idee volgens de jury eenvoudig en goedkoop te realiseren. Gewoon doen dus.
Over de inzendingen die met kunstuitingen de plek onder de bruggen verfraaien is de jury kritisch. ‘Op dit moment is de Poort van Noord eigenlijk een non-plek. Het onbestemde gebied tussen twee bruggen over de Rotte lijkt geen eigenaarschap te dragen. Dat geeft de plek een onveilig en unheimisch gevoel.’ De jury vraagt zich af of kunstuitingen alleen voldoende zijn om de plek te activeren. ‘Daar ga je één keer kijken en dat is het dan.’ Wanneer er een wandeling langs kunstwerken wordt voorgesteld, kon het voorstel op meer waardering van de jury rekenen, alhoewel men twijfelde aan de geloofwaardigheid. ‘Gaan mensen echt lopen of is dit een overschatting?’ Verder betwijfelt de jury de houdbaarheid van de vaak kwetsbare uitingen in het huidige gebied. ‘De plek is nu een enorme barrière om vanuit de stad de Rotte op te zoeken. Zo’n plek mag je markeren, maar dat is geen hoofddoel. Eerst aantrekkelijk maken en dan aantrekkelijk houden.’
De jury toonde zich daarom het meest gevoelig voor plannen die de Poort van Noord weten te agenderen en activeren. Eén plan stak daar volgens de jury met kop en schouders boven uit. Het plan weet de Poort van Noord echt leefbaar en actief te maken. Het plan spoort mensen aan om de plek echt te gaan gebruiken. Allereerst door de plek te markeren met verlichting, gebruik makend van de reflectie van het water van de Rotte. Daarnaast door een urban gym voor te stellen, geschikt voor verschillende leeftijden en activiteiten. Met schommels onder de bruggen, een Boulder wand aan de wanden van het viaduct, trampolines en fitness installaties wil het plan bewoners en bezoekers actief deel uit te laten maken van de plek, ‘zoals ook de Rotte een actief onderdeel is van Rotterdam en ommeland.’ Het plan ‘Rotte, stel je voor’ mag in de periode tot 4 juni verder worden uitgewerkt. De jury ziet uit naar een geloofwaardig en goed onderbouwd verhaal over de realisatie van dit plan. Ze geeft de inzenders mee om (pop-up) horeca en zwemmen in het plan te betrekken.
Het tweede plan dat de komende maanden verder uitgewerkt mag worden, beoogt ‘een verbinding tussen natuur en cultuur, water en land, de wereld van snelheid en die van traagheid, beweging en bezinning.’ Het voorstel ‘De Beeldenro(u)tte’ wil van de Poort van Noord een grote beeldentuin maken, waarbij de ruimte onder de viaducten wordt gebruikt als werkplaatsen en ateliers voor kunstenaars. In ruil voor een betaalbare atelierruimte wordt van deze kunstenaars gevraagd op een actieve manier zorg te dragen voor de tuin.’ Zo kan de Poort van Noord zich ontwikkelen tot een ‘kunsteiland, waar natuur en kunst op zo’n manier samenkomen dat ze elkaar versterken’, aldus de inzenders. De jury toont zich enthousiast over het idee, juist vanwege de aanwezigheid van kunstenaars die zich actief met de omgeving bemoeien. Hierdoor krijgt de plek volgens de jury het eigenaarschap dat nodig is om te wortelen en te groeien. Het plan biedt tevens een platform voor andere uitingen. Elk ander kunstinitiatief zou hier aan bij kunnen dragen.
De jury vindt het een sympathiek plan, maar ook complex in de uitvoering. De inzenders krijgen van de jury het voordeel van de twijfel en de kans om te bewijzen dat ze het voor elkaar kunnen krijgen. Een uitgewerkte begroting hoort daar bij.
Tot slot wil de jury benadrukken dat alle plannen hun hart sneller lieten kloppen. De rijkdom aan ideeën roept ook de vraag op wat alle inzendingen samen betekenen? ‘Je haalt heel veel op met zo’n oproep, hoe ga je daarmee verder? Eigenlijk zou je vanuit alle ideeën tot één ding willen komen.’ Alle inzendingen worden binnenkort gepubliceerd en de Stichting Plezierrivier De Rotte zal haar netwerk activeren om de opgehaalde ideeën onder de aandacht te brengen. Wellicht leidt dat tot een diep gekoesterde wens om een meerjarig programma op te zetten of meerdere projecten gedurende een zomer te kunnen realiseren. Hoe dan ook: wordt vervolgd!
De jury
Karim Amghar (schrijver, programmamaker, presentator en docent), Sabrina Ong Aban (Bewonersvereniging Kleiwegkwartier), Bianca Seekles (ERA Contour), Ruud Reutelingsperger (Observatorium) en Daan Zandbelt (architectenbureau De Zwarte Hond).
Het AD schreef een stuk over de Open Oproep. Lees hier het artikel.